Malcolm X : Dipten Zirveye

Malcolm (X) Little, 19 Mayıs 1925 yılında Omaha’da doğmuştur. Babası baptist Hristiyan vaizdir. Annesi Batı İndiana’da doğduğundan renk olarak beyaz kadınlardan farkı yoktur.

1929 yılında Malcolm dört yaşındayken gece yarısı evleri kundaklanır, gece yarısı don-gömlek sokakta kalırlar ve bu olay Malcolm’ un hayatında hiç unutmadığı ilk çirkin olaydır. Daha sonra bir gece yarısı da annesi ve babası tartışır, babası evi terk edip gider, annesi arkasından ne kadar çağırsada babası onu dinlemez. Babası o gece bir suikaste uğrar ve ölür. Hayatının geri kalanında sekiz kardeşle ortada kalır.

Babası öldüğünden ailede psikolojik ve maddi çöküntü oluşur. Annesi ve büyük kardeşi geçimleri için çalışır ama yeterli değildir. Aile Refah Kurumu Malcolm’un ailesine her gelişinde annenin çocuklarına bakamayacağını anlar ve aileyi dağıtmağa karar verirler. Çocuklar, evlatlık isteyen aile olursa verilecek olmazsa da Aile Refah Kurumu’na gideceklerdir. Durumu iyi bir aile Malcolm’u alır. Kısa sürede devlet diğer kardeşlerini de evlatlık olarak dağıtır. Annesini de Kalamazoo’daki akıl hastanesine yatırırlar.

Malcolm evlatlık verildiği ailede çok iyidir ve onları seviyordur. Lakin o bu sırada kafasına okulu bırakmayı koyar. Çünkü kendine göre bir iş bulup çalışacak ve elinde parası olacaktır. Okulda yaptığı yaramazlıktan dolayı okuldan atılır. Ve mahkeme onu ıslahevine gönderir. Malcolm burada okula kaldığı yerden devam edecektir. Islahevi çalışması için ona iş de bulmuştur. Buradaki okulda çok başarılıdır ve sınıftaki en çalışkan öğrenciler arasındadır. Hatta sınıftaki tek siyah öğrencidir. Sekizinci sınıfa geldiğindeyse ıslahevi memurlarının kararıyla ıslahevinden ayrılacak ve yine bir ailenin yanında kalacaktır. Bir süre sonra Boston’daki ablası onu yanına çağırır.

Yeni Bir Başlangıç

Boston hayatı Malcolm için yeni bir başlangıç olur. Ablası ona iş ararken kendisi de ablasına sürpriz için iş arar. Bir bilardo salonunda Shorty diye biriyle tanışır. Bundan sonra Shorty ve arkadaşlarıyla takılır.

Devlet Balo Salonunda ayakkabı boyacısı işine başlar. İşin bütün sırrını öğrenir. Malcolm işte her şeye (esrara, eroine, alkole) burada başlamıştır. Ablası bu işte çalışmasını istemez ona garsonluk işi bulur, Malcolm’da ayakkabıcılık işini bırakıp garsonluk işine girer. Kısa süre sonra garsonluk işinden de ayrılır.

Bu sefer ablasının arkadaşı Boston – New York arası bir trende iş bulur burada servis işi yapacaktır. Bu iş sayesinde New York’u özellikle Harlem’i çok sever çünkü Harlem siyahların mekanıdır. Şikayetlerden dolayı 17 yaşında 1942’de bu servis işinden de atılır. Daha sonra Harlem’de çok sevdiği bir barda işe başlar. Bu barda dümencilerin, hırsızların, esrar satıcılarının takıldığı barlardan birisidir. Burada da her şeyi öğrenir, esrarlı sigara satmaya başlar ve iyi para kazanır.

Narkotik polislerde onun esrar sattığını öğrenir ancak üstünde bulamadıkları için içeri alamazlar. Sonra ani bir kararla esrar işini de bırakır.

Bu sırada askere çağrılır fakat o Amerika’daki tüm siyahlar gibi bir numara bulup askere gitmeyecektir. Çünkü kendilerini kabul etmeyen bir ülke için savaşmayacaklardır.

Harlem’de yaşayan siyahlar için erdem ya çete kurmak ya en iyi hırsız olmak ya da düzen kurup kendi hayatını yaşamaktır. Malcolm’da çete kurup hırsızlığa başlar. Hırsızlık işi çok iyidir ama hep böyle olmayacaktır.

1946 yılının Şubat ayında dostu Shorty ile Charlestown Eyalet Hapishanesi’ne gönderilir. Malcolm’un hapishanedeki ilk yılı çok zor geçer çünkü uyuşturucuyla ilişiği kesilince kriz geçiriyordur. Malcolm hapiste de sürekli kuralları çiğner dolayısıyla da aç kalır ve aç kaldıkça İncil’e tanrıya küfürler eder. Böylece hapishanedeki takma adı iblistir.

İslam İle Tanışması

Malcolm 1948 yılında Concord Hapishanesi’ne nakledilir. Bu sırada ağabeyi Philbert’ten mektup alır. Ağabeyi mektupta “İslam Cemaati” diye bir teşkilata katıldığını yazmıştır. Hatta kurtulması için Allah’a dua etmesini de yazmıştır. Sonra kardeşi Reginald’dan da mektup alır. Mektupta bir sürü havadisle birlikte asla domuz eti yememesi ve sigara içmemesi gerektiği yazıyordur. Ayrıca hapisten nasıl kurtulacağını onu ziyarete geldiğinde anlatacağını yazmıştır. Malcolm kardeşlerinin dediğini olduğu gibi uygular ve sabırsızlıkla kardeşinin gelmesini bekler. Kardeşi Reginald bir gün çıkar gelir. Başta sanki unutmuş gibi normal havadislerden konuşurlar. Malcolm merakla bekler asıl konuya ne zaman geçeceğini.

Kardeşi sanki planlanmış gibi Malcolm’a sorar:”Akla hayale gelebilecek her şeyi bilinebilecek her şeyi bilen insan kim olabilir?” diye. Malcolm’da “Herhalde tanrı gibi birisidir.” der. Kardeşi “Her şeyi bilen bir insan var, tanrı insandır ve adı da Allah’tır.” der. Kardeşi anlatmaya devam eder. Allah’ın 360 derece ilmi olduğunu, şeytanın ise 33 derece ilmi olduğunu ve buna da masonluk dendiğini söylemiştir. Daha sonra tanrının Amerika’ya indiğini, Elijah adında bir zata siyahi olarak göründüğünü ve şeytanın insan olduğunu, tüm beyazlarında şeytan olduğunu söylemiştir.

Bu arada Malcolm Norlfolk Hapishanesi’ne nakledilir. Burası diğer yerlere nazaran çok daha iyidir çünkü buranın kütüphanesi bulunmaktadır. Malcolm’un kafası epey karışmıştır. Tanıdığı tüm beyazlar gözünün önüne gelmiştir. Birkaç gün sonra kardeşi tekrar gelir ve Malcolm’un kafasında ilk kalıcı düşünceler bırakıp gider. Malcolm her şeyi bu hapishanede öğrenir. Onun İslam’ı seçmesi Amerikalı beyazlara bir tepkidir. Çünkü Elijah Muhammed ırkçı birisidir. Eğer ırkçılık söz konusuysa siyahlar daha kolay Müslüman oluyordu.

Elijah Muhammed İle Karşılaşma

Elijah Muhammed siyahi biridir. Kendisini insan suretine girmiş tanrı olarak tanıtmıştır. Nation of İslam (İslam Milleti) teşkilatını kurmuştur. Malcolm hapisteyken Elijah Muhammed’le sürekli mektuplaşmıştır. Malcolm 1952’de tahliye kararıyla hapisten çıkar. Hapisten çıkar çıkmaz kardeşinin yanına gider çünkü hapisten çıkmasına kardeşinin çalıştığı mağazanın sahibi kefil olmuştur. Kardeşi ona gusül abdesti almayı ve namaz kılmayı öğretmiştir. Malcolm Elijah’ı görmek için sabırsızlanır. Nihayet o gün gelir. Elijah Muhammed’in Chicago’daki bir mabette konferansı vardır. Böylece onlar da ziyarete gitme kararı alırlar. Elijah selam verip içeri girer.

Malcolm tam bu anda dalıp gitmiştir çünkü kendisi hapisteyken hiç tanımadığı biri kendisine zaman ayırıp mektup yazmıştır. Bu arada Malcolm soyadı değişikliği için başvuru yapar ve başvuru onaylanır. Elijah “X” soyadını kullanmalarını nasihat etmiştir. Malcolm bol bol çalışıyor, cemaate katılmayı hiç aksatmıyor ve sohbetleri hiç kaçırmadan takip ediyordur. Malcolm X konuşmalara katılır ve birkaç cümle söyler böylelikle onun konuşmaları daha dikkat çekmiştir. Elijah 1954 yılında onu Philadelphia’ya gönderir. Malcolm’un konuşmalarından sonra buradaki siyahlar daha çok tepki göstermişlerdir. Böylece İslam Milleti 12 numaralı mabeti açmıştır. Başarılarından dolayı Elijah Malcolm X’i New York’u teşkilatlandırması için görevlendirir.

Malcolm bu sırada Müslüman bir hemşire olan ve İslam Milleti için çalışan Betty X adında biriyle Elijah’ın izniyle evlenmiştir. İslam Cemaati, Johnson Hinton olayıyla Amerika’da gündem olmuştur. Amerika’daki televizyonlar Müslüman mescitlerini gösterip, türlü belgesel yayımlamışlardır. Malcolm X’de televizyon programlarına katılmıştır. Elijah, Malcolm’a “Senin daha çok ün almanı istiyorum. Çünkü sen ün aldıkça ben tanınıyorum ve cemaatimize katılım artıyor.” demiştir.

Malcolm X radyolarda, televizyonlarda ve üniversite kampüslerinde Elijah’ın vekili olarak birçok konuşmalar yapmıştır. Ayrıca Elijah Muhammed 1963 yılında bir konuşmasında Malcolm X için “İşte benim en sadık, en yılmaz vekilim. Ölünceye dek ayrılmayacaktır izimden.” demiştir. Dolayısıyla diğer imamlar onu kıskanmaya başlamışlardır.

Elijah İslam’ı Nasıl Biliyor

Yine bu yılda Elijah Muhammed’le ilgili türlü haberler çıkmıştır. Haber “Elijah’ın sekreteriyle çeşitli ilişkileri olduğu” dur. Malcolm bu haberlere çok üzülmüştür. Malcolm daha fazla dayanamaz Elijah ile bir araya gelir haberlerin aslını sorar. Elijah Muhammed, Malcolm’a şu cümleleri söyler: Davud’u okurken, bir başkasının karısına nasıl göz diktiğini öğrenmişsindir, işte o Davut benim. Nuh’u okumuşsundur: sarhoşu, işte o benim. Lut’un serüvenini okumuşsundur:kendi kızlarıyla aynı yatağı paylaşanı… Bunları yapmak banada caiz oluyor herhalde.” demiştir. Malcolm’da bu düşüncelerin İslam inançlarına ters düştüğü nedeniyle Mart 1964’te Elijah’ın teşkilatından ayrılır.

Malcolm X, bu dönemde hacca gitmek amacıyla Ortadoğu ve Kuzey Afrika ülkelerine de seyahate çıkar. Mekke’de dünyanın her yerinden gelen farklı ırklardan olan Müslümanlarla tanışır. Dolayısıyla ırkçılığa dayanmayan bir din anlayışına ulaşır. Malcolm X hacca gittikten sonra adını değiştirir ve el-Hac Malik eş-Şahbaz adını kullanmaya başlar. Amerika’ya döndüğünde siyah-beyaz kardeşliğini esas alan bir toplum oluşturmayı amaç edinen Muslim Mosque (Mart 1964) ve Organization of Afro-American Unity (Haziran 1964) adlı teşkilatları kurar.

Son Gün

1965’te 21 Şubat günü miting için seçilen konuşmacı, Presbiteryen vaiz Milton Galamison’dur. Programa fazla katılım olmayacağı düşünülmüştür çünkü Malcolm’a karşı şiddet olayları endişe uyandırmaktadır. Genellikle bu tarz mitinglerde iki düzine polis görevlendirilirmiş fakat o günki mitingte yeteri kadar polis görevlendirilmemiştir. O günün sabahı Malcolm’a suikast planlayan beş kişi son kez toplanmışlar ve görev dağılımı yapmışlardır. Malcolm o gün şahsi koruması Reuben X Francis hariç güvenlik ekibinden kimsenin silah taşımasını istememiştir. Hatta o girişlerde silah kontrolünüde istememiştir. Çünkü halka açık toplantı ayrıca halkında üstünün aranmasına alışık olmadıklarını söyleyip aramayı iptal ettirmiştir. Böylece suikastçıların hepsi içeriye rahatça girer ve silah kontrolünden geçirilmeden. Suikastçılar plana göre salonda dağılıp yerlerini alırlar. Üç nişancı ön sıraya sahnenin önüne otururlar. Bunların görevi ilk ateşten sonra Malcolm’un işini bitirmektir. Diğer ikiside tabanca taşır. Sahneden yedi sıra geride yan yana otururlar. Bunlarda kargaşa çıkaracaklardır.

Saat öğleden sonra iki buçuğa geldiğinde dinleyici sayısı iki yüz kişiyi bulmuştur. Malcolm ” Es-selamü aleyküm” diyerek dinleyicileri selamlar. Yüzlerce insan “Ve aleyküm selam” diye karşılık verir. Malcolm daha tek kelime etmeden yedi sıra arkada karışıklık çıkar. Malcolm X ve arkadaşları karmaşıklığı sakinleştirirken, bir adam sahneye yaklaşır ve bir pompalı tüfekle yakın mesafeden Malcolm X’i göğsünden vurur. Hastaneye kaldırıldıktan sonra 21 Şubat 1965 günü saat 15.30’da ölmüştür. Nation of İslam üyesi üç katil (Talmadge Hayer, Norman 3X Butler ve Thomas 15X Johnson) müebbet hapis cezasına çarptırılmıştır. Suikastten sonra açıklama yapan Elijah Muhammed ise “Ne ektiyse onu biçti.” demiş ve suikastle ilişkisinin olmadığını söylemiştir.

Blok yazımı okuduğun için teşekkür ederim. Başka yazılarda görüşmek dileğiyle…

KAYNAKÇA

• Malcolm X – Erasmus Yayınevi
• https://islamansiklopedisi.org.tr/malcolm-x
• https://tr.m.wikipedia.org/wiki/Malcolm_X